بازار؛ گروه بین‌الملل؛ طی پنج سال گذشته، روابط ایران با کشورهای عرب خلیج فارس که در یک شراکت چهاردهه‌ای به نام شورای همکاری خلیج فارس (GCC) گروه‌بندی شده‌اند تقریبا کم تنش بوده است. به استثنای بحرین که میزبان پایگاه نیروهای دریایی تحت رهبری ایالات متحده است، هر شش کشور خلیج فارس روابط خود را با ایران که در سال ۲۰۱۶ کاهش یا قطع شده بود، احیا کرده‌اند. اخیرا نیز رهبران کشورهای خلیج فارس در ابراز خشم نسبت به حملات اسرائیل علیه حماس و حزب الله لبنان که باعث تلفات گسترده غیرنظامیان و ویرانی‌ها شده، به مقامات ایرانی پیوسته‌اند.
با این حال، هر شش کشور شورای همکاری خلیج فارس هنوز میزبان تعداد قابل توجهی از نیروها و تجهیزات نظامی ایالات متحده هستند که از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل برای بازدارندگی ایران افزایش یافته‌اند. دو کشور حاشیه خلیج فارس، یعنی بحرین و امارات متحده عربی روابط خود را با اسرائیل عادی و علیرغم بحران ۷ اکتبر روابط خود را حفظ کرده‌اند.
هر دو طرف باید از این فرصت استفاده و برای بهبود چشمگیر روابط خود با یکدیگر حرکت کند. روابط فیمابین علاوه بر بعد جغرافیایی، جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و اجتماعی بسیاری را نیز در بر می‌گیرد، بنابراین اجماع و صلح برای همه طرف‌ها نتیجه برد-برد است،
شواهد حاکی از تمایل ایران و کشورهای همسایه خلیج‌فارس به حمایت از وضعیت صلح و ثبات در منطقه و همچنین نشان‌دهنده تمایل مشترک آنها برای تقویت همکاری‌ها و روابط توسعه و ایجاد پل‌های ارتباطی در خلیج فارس است. هر دو طرف باید از این فرصت استفاده و برای بهبود چشمگیر روابط خود با یکدیگر حرکت کند. روابط فیمابین علاوه بر بعد جغرافیایی، جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و اجتماعی بسیاری را نیز در بر می‌گیرد، بنابراین اجماع و صلح برای همه طرف‌ها نتیجه برد-برد است،
آغاز سال ۲۰۲۵ با یک سری شوک‌ها به ویژه در خاورمیانه همراه بوده است. اثرات جنگ غزه همچنان در سراسر منطقه طنین انداز شده و لبنان شاهد ویرانی‌های گسترده به دلیل حمله نظامی اسرائیل علیه حزب‌الله است. در این میان، سوریه نیز وارد دوران جدید پسااسد شد، دورانی که مملو از امید و بی‌ثباتی برای حاکمان جدید است. در مقابل این پس‌زمینه، تغییر چشم‌انداز بین‌المللی به‌ویژه با روی کارآمدن دولت دوم ترامپ، بر پویایی منطقه‌ای و جهانی تأثیر بیشتری خواهد گذاشت. در حالی که تلاش‌های بازسازی در غزه، لبنان و سوریه توجه جهانی را می‌طلبد، روند نزدیکی منطقه‌ای باید در کانون توجهات سال ۲۰۲۵ باشد.
نزدیکی ایران و شورای همکاری خلیج فارس
از سال۲۰۲۱، منطقه شاهد روند تدریجی نزدیک روابطی بوده که با بحران شورای همکاری خلیج فارس (GCC) آغاز شده است. در اوایل سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی و قطر پس از سه سال و نیم تحریم، صفحه جدیدی را ورق زدند. سال ۲۰۲۲ شاهد مجموعه‌ای از بازدیدهای سطح بالا از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه بود. با این حال، مهم‌ترین تلاش برای آشتی، نزدیک شدن ایران و شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عادی‌سازی ایران و عربستان با میانجیگری چین در سال ۲۰۲۳ بوده است.
در حالی که برخی دوام این روند را زیر سوال برده‌اند و آن را به عنوان بخشی از استراتژی عربستان برای خرید زمان کاهش می‌دهند. این حدس احتمالا نادرست نباشد، زیرا نزدیکی عربستان و ایران بیش از این بوده و تاب‌آوری آن علیرغم شوک‌های بعدی منطقه‌ای قابل مشاهده است. در اصل، عادی سازی عربستان و ایران صرفاً تغییر چارچوب روابط آنها نبود، بلکه اساساً ماهیت روابط عربستان و ایران را تغییر داد و توسط عوامل خارجی مانند فشارهای غرب شکل نگرفته است.
به باور برخی از کارشناسان، لفاظی‌های نتانیاهو و ترامپ به پیچیدگی روابط با تهران دامن می‌زند، از همین روی حاکمان سعودی باید آن را مدیریت کنند، زیرا آنها به دنبال جلوگیری از گرفتار شدن در میانه مثلث درگیری بین واشنگتن، تل‌آویو و تهران هستند.
با این حال، سال ۲۰۲۵ چالش‌های متعددی را برای نزدیکی راهبردی شورای همکاری خلیج فارس و ایران به همراه خواهد داشت. نخستین چالش ترامپ است، رئیس‌جمهوری که در ماه می ۲۰۱۸ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد. جنگ غزه و حمایت ایران از حماس، تهران را به یک هدف سیاسی و نظامی برای آمریکا و اسرائیل تبدیل و این امر ایران را خشمگین کرده است. با این حال، دولت ترامپ اذعان دارد که سیاست «فشار حداکثری» بر ایران نتایج مطلوبی را به همراه نخواهد داشت، زیرا برنامه هسته‌ای ایران اکنون بسیار پیشرفته‌تر از آن است که به راحتی محدود شود.
به باور برخی از کارشناسان، لفاظی‌های نتانیاهو و ترامپ به پیچیدگی روابط با تهران دامن می‌زند، از همین روی حاکمان سعودی باید آن را مدیریت کنند، زیرا آنها به دنبال جلوگیری از گرفتار شدن در میانه مثلث درگیری بین واشنگتن، تل‌آویو و تهران هستند. زیرا این تنش مثلثی بر نزدیکی عربستان و شورای همکاری خلیج فارس به ایران تاثیر منفی می‌گذارد. با توجه به اینکه دولت ترامپ وارد منطقه‌ای بسیار متفاوت با آنچه در سال ۲۰۱۷ دیده که همراه با اجماع فزاینده بود، احتمالا اکنون او به جای دنبال کردن اقدام نظامی به دنبال توافق با ایران باشد.
پس از جنگ غزه، روابط شورای همکاری خلیج فارس و ایران نزدیکتر شده و ثابت می‌کند که یک ستون امنیتی مهم است که باید حفظ شود. این امر نه تنها برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران حیاتی است، بلکه به عنوان یک بستر امنیتی اساسی برای منطقه نیز است. این امر شدیداً با دیگر مسائل مهم منطقه‌ای از جمله تلاش‌های بازسازی در غزه، لبنان، و سوریه، و همچنین چالش‌های بزرگ ناشی از دولت آینده ترامپ تلاقی می‌کند که می‌تواند کمک قابل توجهی به ایجاد ثبات در منطقه کند.
کشورهای حوزه خلیج فارس و به طور کلی کشورهای عربی به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز، ثروت هنگفت و ذخایر عظیم نفت و گاز، در معرض خطرات داخلی و خارجی زیادی هستند که امنیت آنها را به اشکال مختلف تهدید می‌کند. باید توجه داشت که آتش بس سال ۲۰۲۲ عربستان و حوثی‌ها همیشه شکننده بوده است. هرچند این امید وجود داشت که نزدیکی عربستان و ایران به تقویت گفت‌وگوهای عربستان و حوثی‌ها منجر شود، اما عدم رعایت پراکنده آتش‌بس در این امر تاثیرگذار بوده است. همچنین، جنگ غزه اقدامات حوثی‌ها برای توقف کشتار مردم را تقویت کرده و تنش‌های دریای سرخ را افزایش داده است.
تقویت مسیر دیپلماسی
هر دو طرف باید برای ترمیم روابط دیپلماتیک خود با جهان عرب تلاش کنند. کشورهای عربی و ایران، نفوذ قابل توجهی در خاورمیانه دارند و دو طرف رقیب طبیعی یکدیگر نیستند. لابی غربی، به ویژه آمریکا و اسرائیل، با سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن، آنها را علیه یکدیگر قرار داده و هر دو طرف از یکدیگر احساس خطر می‌کنند.
روابط صمیمانه با کشورهای عربی می‌تواند به ایران در تقویت اقتصاد و قدرت دیپلماتیک خود کمک کند. عضویت ایران، عربستان سعودی و امارات در بریکس فرصت قابل توجهی را برای این کشورها فراهم می‌کند تا گفتگو و همکاری را تقویت کنند.
هر دو طرف باید از تمام رقابت‌های تاریخی خودداری کنند تا نفوذ خود را بر منطقه خاورمیانه بازیابند. تلاش‌های دیپلماتیک جمعی از سوی کشورهای عربی و ایران می‌تواند برای هر دو طرف سودآور باشد و می‌تواند آرمان فلسطین را تقویت کند. بسیاری از منابع هر دو طرف در مقابله با نمایندگان یکدیگر هدر می‌رود. همچنین، ایران می‌تواند با تقویت همکاری‌های منطقه‌ای با تمرکز بر روابط دیپلماتیک، تهدیدهای داخلی و خارجی را کاهش دهد.
ایران و کشورهای عربی تنها با همکاری می‌توانند از انرژی خود در مسیر درست استفاده کنند. روابط صمیمانه با کشورهای عربی می‌تواند به ایران در تقویت اقتصاد و قدرت دیپلماتیک خود کمک کند. عضویت ایران، عربستان سعودی و امارات در بریکس فرصت قابل توجهی را برای این کشورها فراهم می‌کند تا گفتگو و همکاری را تقویت کنند. علاوه بر این، چین و روسیه به عنوان ابرقدرت‌های جدید جهان می‌توانند نقش بسزایی در نزدیک شدن دو طرف و دوری از دام غرب داشته باشند.
